ارتفاع زدگی و قرص استازولامید

ارتفاع زدگی و قرص استازولامید

ارتفاع زدگی؛ علائم، پیشگیری و درمان

خلاصه:

ارتفاع زدگی:

بیماری ارتفاع به گروهی از سندرمها اتلاق می شود که در نتیجه اثر مستقیم کاهش فشار بارومتریک و غلظت اکسیژن هوا در ارتفاعات بالا ایجاد می شود.

عوامل موثر در پیشگیری از ارتفاع زدگی:

1- صعود تدریجی و هم هوایی 2- تغذیه 3- استفاده از قرص استازولامید

قرص استازولامید:

مصرف قرص استازولامید (معروف به قرص ارتفاع) به عنوان داروی پیشگیری از ارتفاع زدگی باید یک روز قبل از صعود شروع شود و تا رسیدن به ارتفاع مورد نظر می تواند ادامه داشته باشد. دوز پیشنهادی استازولامید برای پیشگیری از ارتفاع زدگی در بالغین 125 میلی گرم و دو بار در روز است. (افراد بالای 100 کیلو مقدار بیشتر تا 250 میلی گرم و دو بار در روز). استازولامید معمولا به صورت قرص های 250 میلی گرم در بازار ایران موجود است که باید در هر وعده نصف قرص (125 میلی گرم) مصرف شود.

نکته مهم: مصرف قرص استازولامید با توجه به مکانیزم اثر، فقط برای پیشگیری از ارتفاع زدگی توصیه میشود. برای درمان شخص ارتفاع زده، بهترین توصیه توقف در ارتفاع مورد نظر و در صورت عدم بهبود، کاهش سریع ارتفاع است.

تغذیه مناسب برای کاهش ارتفاع زدگی:

1- در حین فعالیت شدید مصرف آب به میزان ۱۰۰۰ الی ۷۵۰ سی سی در ساعت توصیه می شود.
2- در ارتفاعات بالا مصرف آب لیمو یا لیمو ترش می تواند از میزان ارتفاع زدگی بکاهد.
3- در هوای گرم و تعریق شدید باید نمک نیز به آب آشامیدنی افزوده شود.
4- مصرف انجیر خشک، کشمش، آلو خشک و خرما در حین صعود مفید است.
5- مصرف نوشابه ورزشی به میزان ۲۵۰ سی سی هر ۲۰ دقیقه در حین صعود دشوار و در هوای گرم و هر ۱ ساعت در صعود معمولی توصیه می شود.

علائم ارتفاع زدگی:

مهمترین علائم ارتفاع زدگی عبارتند از: سردرد شدید، حالت تهوع، کاهش تمرکز حواس، احساس خواب آلودگی، افزایش ضربان قلب، تنگی نفس و … در اثر افزایش علائم ارتفاع زدگی شخص از ادامه مسیر بازمانده و سریعا باید ارتفاع کم کند. اگر عدم تعادل و تلوتلو خوردن در شخص مشاهده شد باید در همان ارتفاع توقف نماید و در صورتی که بهبود مشاهده نشد سریعا ارتفاع کم کند.

مشکل خواب در ارتفاع:

برخی از کوهنوردان از سردرد و عدم خواب راحت در ارتفاع شکایت دارند.
پزشکی کوهستان: توصیه می شود که در شبمانی کوه از داروهای خواب آور و مخدر مثل دیازپام استفاده نشود زیرا:
1- انسان را مستعد به ارتفاع زدگی و سرمازدگی می کند 2- باعث اختلال در هوشیاری افراد می شود.
استفاده از قرص استازولامید با کاهش اثرات ارتفاع زدگی موجب کاهش سردرد و همچنین خواب راحت تر در ارتفاع می شود.

---

نکته: به خاطر بسپاریم اولین، اصولی‌ترین و ایمن‌ترین راه در پیشگیری از بیماری‌های ارتفاع صعود آهسته و مرحله به مرحله است و هیچ تمرین یا دارویی جای این کار را نخواهد گرفت. گرچه کوهنوردی مداوم؛ تمرین‎های مستمر؛ پرهیز از افزایش ارتفاع ناگهانی و سریع نیز در پیشگیری از بیماری‌های ارتفاع بسیار اثربخش است.

---

«پایان خلاصه»

---

بیشتر بخوانید:

بقیه در ادامه مطلب

ارتفاع زدگی و پیشگیری از ارتفاع زدگی

AMS: Acute Mountain Sickness

به طور کلی بیماری های ارتفاع یا کوه گرفتی به سه دسته ذیل تقسیم می شوند:

1- بیماری حاد کوهستان (ACUTE MOUNTAIN SICKNESS (A.M.S
2- ورم مغزی ارتفاع بالا (HIGH ALTITUDE CEREBRAL EDEMA (H.A.C.E
3- ورم ریوی ارتفاع بالا (HIGH ALTITUDE PULMONARY EDEMA (H.A.P.E

ما در اینجا به معرفی و بررسی عامل اول یعنی بیماری حاد کوهستان یا سندرم AMS می پردازیم.

---

ارتفاع زدگی چیست؟

بیماری ارتفاع به گروهی از سندرمها اتلاق می شود که در نتیجه اثر مستقیم کاهش فشار بارومتریک و غلظت اکسیژن هوا در ارتفاعات بالا ایجاد می شود. چرا که در فشار کمتر، تراکم هوا کمتر می شود و به همین دلیل در ازای یک نفس اکسیژن کمتری وارد بدن فرد شده و در نهایت هیپوکسی (کاهش اکسیژن بافتی) به وجود می آید. در این حالت علائم ارتفاع زدگی از جمله: سردرد شدید، احساس خستگی و کرختی و عدم تمرکز حواس در شخص بروز کرده و با شدت آن، فرد از ادامه صعود باز مانده و باید ارتفاع کم کند.

در ایران ارتفاع زدگی برای کوهنوردان بیشتر در سه قله مرتفع: سبلان (4811 متر)، علم کوه (4850 متر) و به ویژه دماوند (5670 متر) مطرح بوده و ارتفاق می افتد.

علائم ارتفاع زدگی:

مهمترین علائم ارتفاع زدگی عبارتند از: سردرد شدید، حالت تهوع، کاهش تمرکز حواس، احساس خواب آلودگی، افزایش ضربان قلب، تنگی نفس و … در اثر افزایش علائم ارتفاع زدگی شخص از ادامه مسیر بازمانده و سریعا باید ارتفاع کم کند. اگر عدم تعادل و تلوتلو خوردن در شخص مشاهده شد باید در همان ارتفاع توقف نماید و در صورتی که بهبود مشاهده نشد سریعا ارتفاع کم کند.

پیشگیری از ارتفاع زدگی:

1- صعود تدریجی و هم هوایی:
صعود تدریجی بهترین و بی خطرترین روش پیشگیری از بیماری ارتفاع است و کمک می کند تا بدن فرصت کافی برای هم هوایی را داشته باشد. اگر احتمال ارتفاع زدگی می دهید، پیشنهاد می شود که از محل کمپ در شب اول حدود 300 متر به بالا صعود کرده و مجدد به کمپ برگردید و بخوابید. (هم هوایی)

2- تغذیه:
مصرف غذاهای پر کربوهیدرات و کم چربی و نوشیدن مایعات به حد کافی از خطر ارتفاع زدگی جلوگیری می کند.

3- استفاده از قرص استازولامید:
برای جلوگیری از عوارض ارتفاع زدگی استفاده از قرص استازولامید (معروف به قرص ارتفاع) توصیه میشود. دوز توصیه شده جهت پیشگیری، در بالغین ۱۲۵ میلی گرم، دو بار در روز است که باید از روز قبل از صعود مصرف آنرا آغاز کرد.

این قرص برای شما بودن در ارتفاع بالاتر را شبیه سازی می کند. در واقع قرص استازولامید بدن شما را در شرایطی قرار می دهد که انگار در ارتفاع بالاتری از ارتفاع فعلی قرار گرفته اید. اثرات جانبی استازولامید معمولا به خوبی تحمل می شوند. از جمله این عوارض بی حسی دور دهان و نوک انگشتان، افزایش دفعات ادرار، تغییر در مزه نوشیدنی های گازدار است. فرد در هنگام مصرف نوشیدنیهای گازدار مزه فلزی در دهانش احساس می کند.

نکته مهم: در جایی خواندم که قرص استازولامید فقط برای پیشگیری از ارتفاع زدگی است نه برای درمان آن. مصرف استازولامید برای درمان ارتفاع زدگی نتیجه عکس داده و حال بیمار را بدتر می کند. منبع (نیازمند تحقیق بیشتر)

 

درمان ارتفاع زدگی:
فراموش نکنیم که تنها راه درمان ارتفاع زدگی، کم کردن ارتفاع است و بس. اگر علی رغم استراحت در یک ارتفاع خاص علائم رو به وخامت گذاشت یا احساس عدم تعادل داشتید، در چنین شرایطی سریعا حدود ۶۰۰ تا ۹۰۰ متر ارتفاع کم کنید. منتظر نمانید تا صبح شود. در این صورت ممکن است کسی که قادر به راه رفتن روی پاهای خودش است و می تواند با کمک یک چراغ پیشانی به سادگی پایین بیاید به سادگی در ظرف ۱۲ ساعت تبدیل به یک بیمار روی برانکارد شود.

سردرد در ارتفاع:

در برنامه های کوهنوردی بروز سردرد عوامل متعددی می تواند داشته باشد. معمولا سردرد در ارتفاع در استراحت شبانه بیشتر اتفاق می افتد و در حین صعود بدلیل اکسیژن گیری بهتر بدن (کمک عضلات تنفسی فرعی سطحی و عمقی بین دنده ای) و پوزیشن و حالت بدن (عمودی بودن بدن) کمتر حس می شود. برای کاهش و یا تسکین سردرد در برنامه های کوهنوردی قرص ژلوفن و یا استامینوفن (ترجیحا بدون کدئین) توصیه می شود.

---

نکات و توصیه ها:

در برنامه های صعود به دماوند دو عامل مهم برای یک صعود موفق و عدم ارتفاع زدگی تعیین کننده است:
1- پیش برنامه های مناسب 2- هم هوایی در حین برنامه
در صورتی که دو آیتم فوق به درستی انجام نشده و یا به هر دلیلی احتمال ارتفاع زدگی برای خود و یا هر یک از اعضای گروه را می دهید، استفاده از قرص ارتفاع می تواند موثر باشد.

---

 

✍️ بیماری ارتفاع یا ارتفاع‌زدگی ناشی از کاهش میزان اکسیژن هوا در ارتفاعات بالا است. این عارضه اغلب افرادی را که در ارتفاعات پایین زندگی می‌کنند و به ارتفاعات ۲۵۰۰ متر و بالاتر سفر می‌کنند، گرفتار می‌کند. برای پیشگیری از این عارضه باید در هنگام کوهنوردی به تدریج به ارتفاعات بالاتر صعود کرد و به بدن امکان داد تا در طول چند روز، با میزان کم اکسیژن تطبیق پیدا کند.
همچنین باید سعی کنید شب‌ها در ارتفاعی پایین تر از ارتفاعی که روز در آن هستید، بخوابید. اما در کنار روش ها می توان از رژیم غذایی مناسب هم برای پیشگیری از ارتفاع زدگی استفاده کرد. در این برنامه ها اغلب مواد رژیم غذایی باید کبوهیدرات و چربی باشد. در برنامه های کوهنوردی کمتر از دو روز نیاز به رژیم غذایی پر پروتئین وجود ندارد.
در حین فعالیت شدید در کوهنوردی مصرف کربوهیدرات و آب از همه مهمتر است.
# مصرف چربی و پروتئین (مانند تن ماهی) قبل از شروع فعالیت سنگین مانند صبح روز صعود توصیه نمی شود.

# در حین فعالیت شدید مصرف آب به میزان ۱۰۰۰ الی ۷۵۰ سی سی در ساعت توصیه می شود.
# در ارتفاعات بالا مصرف آب لیمو یا لیمو ترش می تواند از میزان ارتفاع زدگی بکاهد.
# در هوای گرم و تعریق شدید باید نمک نیز به آب آشامیدنی افزوده شود.
# مصرف انجیر خشک، کشمش، آلو خشک و خرما در حین صعود مفید است.
# مصرف نوشابه ورزشی به میزان ۲۵۰ سی سی هر ۲۰ دقیقه در حین صعود دشوار و در هوای گرم و هر ۱ ساعت در صعود معمولی توصیه می شود.

*********************************************************************

********************************************************************

قرص استازولامید:

استازولامید دارویی است که سالهاست برای پیشگیری از ارتفاع در میان کوهنوردان شناخته شده و اثر بخشی آن جهت پیشگیری از بیماری حاد کوهستان در مطالعات متعددی به اثبات رسیده است. این دارو را نباید در افرادی که به آن و یا داروهای گروه سولفونامید حساسیت دارند مصرف کرد. همچنین افرادی که کمبود آنزیمی G6PD دارند (نظیر بیماران دچار فاویسم) و یا زنان باردار و شیرده نباید ازاین دارو استفاده کنند. مصرف همزمان این دارو با آسپرین مجاز نیست.

نکته مهم: مصرف قرص استازولامید با توجه به مکانیزم اثر، فقط برای پیشگیری از ارتفاع زدگی توصیه میشود. برای درمان شخص ارتفاع زده در صورت تشدید، بهترین توصیه و راهکار انصراف از ادامه صعود و کاهش سریع ارتفاع است.

مقدار مصرف:

مصرف قرص استازولامید به عنوان داروی پیشگیری از ارتفاع زدگی باید یک روز قبل از صعود شروع شود و تا رسیدن به ارتفاع مورد نظر می تواند ادامه داشته باشد. دوز پیشنهادی استازولامید برای پیشگیری از AMS در بالغین 125 میلی گرم و دو بار در روز است. (افراد بالای 100 کیلو مقدار بیشتر تا 250 میلی گرم و دو بار در روز).

منبع: http://iranmountainmedicine.blogfa.com/post/663

اثرات جانبی:

اثرات جانبی استازولامید معمولا به خوبی تحمل می شوند. از جمله این عوارض بی حسی دور دهان و نوک انگشتان، افزایش دفعات ادرار، تغییر در مزه نوشیدنی های گازدار (فرد در هنگام مصرف نوشیدنیهای گازدار مزه فلزی در دهانش احساس می کند)، گزگز کردن نوک انگشتان. واکنش های حساسیتی به استازولامید بسیار نادر است ولی نباید نادیده گرفته شود.
دیده شده است که کسانی که به داروهای سولفونامیدی حساسیت دارند در مواردی به استازولامید هم حساسیت داشته اند.
در صورت حساسیت به سولفونامید باید استازولامید را قبل از صعود تست کرد تا در صورت آلرژی استفاده نشود.

پاورقی:
سولفونامیدها هم اثر مهارکنندگی روی آنزیم کربونیک آنهیدراز دارند و اگر کسی با مصرف سولفونامید دچار شک آنافیلاکسی شده باشد استازولامید منع مطلق دارد.

---

دگزامتازون:

داروی مناسبی برای کسانی است که نمیتوانند ازاستازولامید استفاده کنند .دوز آن 8 میلیگرم روزانه است که در چند نوبت در روز(2 یا 4 نوبت) استفاده میشود. برای مثال 2 میلیگرم هر 6 ساعت و یا 4 میلیگرم هر 12 ساعت. مصرف دگزامتازون را باید از ارتفاعی که در آن فرد بی علامت است شروع کرد و با شروع برگشت از ارتفاع مصرف آنرا قطع کرد.

---

قرص استازولامید جهت بهبود خواب در ارتفاع:

تالیف: دکتر حمید مساعدیان
عضو کمیسیون پزشکی اتحادیه جهانی کوهنوردی
یکی از مشکلات شایع در کوهنوردی در ارتفاع بالاتر از 3000 متر بی خوابی و مشکلات ناشی از عدم داشتن خواب مناسب در ارتفاع است. بی خوابی و خواب سبک و بیدارشدن های مکرر در حین خواب از علائم بیماری حاد کوهستان یا ارتفاع است که مکانیسم آن ادم خفیف مغزی در ارتفاع بالاتر از 2700 تا 3000 متر می باشد. بعضی از کوهنوردان اشتباها برای داشتن خواب بهتر از داروهای خواب آور و آرامبخش در ارتفاع استفاده می کنند. باید توجه داشت که استفاده از داروهای خواب آور بعلت اثرات سوء آن روی سیستم مغزی عصبی و مرکز کنترل تنفس و اثرات کند کنندگی فعالیت مغزی میزان تعداد تنفس و تهویه ریوی را کاهش داده و باعث کاهش میزان اکسیژن گیری سیستم های مغزی عصبی انسان شده و نه تنها باعث آرامش و خواب بهتر کوهنورد نمی شود بلکه باعث بروز علائم شدیدتر و بیخوابی بیشتر هم می شود .
بهترین دارو برای ایجاد خواب بهتر قرص استازولامید (قرصهای 250 میلی گرمی موجود در بازار دارویی ایران) می باشد که با افزایش تعداد یا ریت تنفس باعث اکسیژن گیری بهتر کوهنورد شده و با افزایش سطح خونی اشباع اکسیژن، خواب بهتری نیز برای فرد بهمراه می آورد. استفاده از داروهای خواب آور اثر عکس داشته و در مواردی می تواند بسیار خطرناک باشد و حتی می تواند علائم ارتفاع زدگی را بدتر کند از جمله سردرد ناشی از ارتفاع .
منبع: http://iranmountainmedicine.blogfa.com/post663/

---

نقد یک فرضیه اشتباه!:

یک مطلب که در اینترنت منتشر شده و ظاهرا منبع علمی ندارد:
اگر به یک شخص ارتفاع زده در ارتفاع ۴۰۰۰ متر قرص استازولامید بدهید انگار او را یکباره به ۶۰۰۰ و ۷۰۰۰ متر برده اید و این چیزی نیست جز تلاش برای کشتن وی!

نقد و رد مطلب فوق:
قرص استازولامید به ناگهان فرد را وارد شرایط ارتفاع بالا نمی کند بلکه از ۲ تا ۱۲ ساعت بسته به شرایط بیمار طول می کشد تا اثرات خود را نشان دهد.
منبع: http://club.dahasari.ir/article/view/743

---

یک توصیه:

(دکتر فرید عباسی دزفولی)

بهتر است استازولامید را نیز مانند هر داروی دیگری برای اولین بار در کوه و شرایط سخت استفاده نکنید. ابتدا در شرایط عادی دو روز هر دوازده ساعت یک قرص 250 میلی گرمی مصرف کنید اگر با عوارض جدی دارو مواجهه نشدید می‌توانید دارو را بعدا هنگام صعود مصرف کنید.

منبع: http://www.alaberz.com/news.cfm?id=102

---

پرسش و پاسخ:
پرسش 4: داروی دیازپام تو ارتفاع عوارضی نداره؟ آخه من قراره زمستون برم دماوند از رو تجربه ای که دارم بیرون از خونه راحت خوابم نمیبره به یکی از دوستام گفتم دیازپام رو معرفی کرد. حالا خوردن اون تو بارگاه سوم طوری نمیشه؟ دارو یا کاری نیست که انجام بدم جایگزین بشه؟
پاسخ (پزشکی کوهستان) :توصیه می شود که در کوه از داروهای خواب آور و مخدر استفاده نشود زیرا
1- انسان را مستعد به ارتفاع زدگی و سرمازدگی می کند
2- باعث اختلال در هوشیاری افراد می شود
3- دیازپام تاثیر تضعیف کننده خود بر مرکز تنفس را تا 48 ساعت حفظ می کند که در ارتفاع مشکل ساز است
4- خوابیدن در ارتفاع از علامت های مهم هم هوایی است بطوریکه می گویند کسانی که در ارتفاع خوب بخورند و خوب بخوابند هم هوا شده اند. که با مصرف این داروها این شاخص تاثیر خود را از دست می دهد.
برای خوب خوابیدن در ارتفاع اگر هم هوا شده اید باید تمرین کنید مثلا از چند روز قبل از برنامه شبها روی زمین و در کیسه خواب بخوابید تا به خوابیدن در کیسه خواب عادت کنید.روز برنامه از صبح تا موقع استراحت نخوابید تا شب خوابتان ببرد تا قبل از اینکه کاملا خوابتان نگرفته تو کیسه خواب نرید.

---

جدول دوز داروهای مورد استفاده در پیشگیری و درمان بیماریهای ارتفاع:

منبع: http://iranmountainmedicine.blogfa.com/post/834

---

پی نوشت (نیما، مرداد ماه 97):

نتیجه تحقیقات:

طبق توصیه سایت پزشکی کوهستان (دکتر حمید مساعدیان) و سایر منابع معتبر، مصرف قرص استازولامید جهت پیشگیری از ارتفاع زدگی در افراد مستعد، می تواند یک روز قبل از برنامه شروع شده (روزی دو عدد با دوز 125) و تا روز صعود و رسیدن به ارتفاع مورد نظر ادامه یابد.

تجارب استفاده از قرص استازولامید:

1- برنامه دماوند، جنوبی، سال 90. که به توصیه سرپرست گروه تمام صعود اولی ها (و شاید همه نفرات) مصرف کردیم و تمام گروه بدون مشکل ارتفاع زدگی به قله صعود نمودند.

2- برنامه دماوند، غربی، سال 97. به عنوان سرپرست گروه مصرف استازولامید را به تمام صعود اولی ها توصیه و مصرف نمودند و حتی خود بنده نیز برای خواب راحت تا شب برنامه مصرف نمودم. در این برنامه تمام صعود اولی ها (6 نفر) بدون ارتفاع زدگی همگی به قله رسیدند. (البته علائم خفیف ارتفاع زدگی شامل سردرد و تهوع در صبح صعود اصلی در چند نفر نمایان شد که پس از حدود یک ساعت برطرف گردید)

3- برنامه دماوند، شمال شرقی. سال 98.

---

پی نوشت 99.06.11

کامنت یکی از دوستان که بنظرم به نکات خوبی اشاره کردند:

یکسری اشتباهاتی که خودم شاهد بودم و تجربه کردم که با علائم ارتفاع زدگی مشابه هستند:
۱-در بیشتر صعودهای بلند سرپرستها برای پیشگیری از ارتفاع زدگی نخوردن و یا کم خوردن رو توصیه می کنن که نهایتا منجر به کمبود انرژی ،ضعف و بی حالی و گیجی و سردرد میشه.
۲- سردردهای ناشی از مشکلات مهره های ناحیه گردن و یا ضعف عضلات گردن و سرشانه به دلیل فشار برنامه و وزن کوله که معمولا از ناحیه پشت سر شروع میشه
۳- رفتن زودتر از موعد به داخل کیسه خواب باعث کوفتگی و خستگی مضاعف بدن و بروز بی خوابی میشه . بهتره قبل از رفتن به داخل کیسه خواب کمی نرمش و حرکات کششی سبک و کم فشار انجام داد تا انقباضها ی عضلانی آزاد و گردش خون بهتر انجام بشه.
۴- انتخاب کیسه خواب مناسب برنامه. اگر دمای بدن شما سردتر و یا گرمتر از دمایی باشه که در هنگام خواب بهش عادت دارین مانع خوابیدن و یا خواب راحت میشه.
۵- یکی از اشتباهات بسیار رایج که کمتر کسی به اون توجه می کنه پیش بینی زمان اشتباه و زودتر از موعد بیدار کردن افراد از جانب سرپرست به دلیل نگرانی از شلوغ شدن مسیرهای صعود ، ذخیره زمان و یا پایان سریعتر برنامه . به دلیل اینکه بیشتر افراد در ارتفاع و کیسه خواب و حتی در خستگی مفرط دیر به خواب میرن زودتر بیدار کردن اونها نه تنها زمان رو ذخیره و حرکت تیم رو سریعتر نمی کنه بلکه کل پروسه موفقیت گروه رو به مخاطره میندازه . باور کنید هم دیدم و هم امتحان کردم.

کامنت از خانم لیلا.

---

مطالب مرتبط در همین سایت:

قله دماوند جبهه غربی

تغذیه در برنامه دماوند

---

منابع و مطالب مرتبط:

ارتفاع زدگی و پیشگیری از ارتفاع زدگی – انجمن پزشکی کوهستان

 مطالب مرتبط با ارتفاع زدگی – انجمن پزشکی کوهستان

داروی استازلامید در کوهنوردی

شناخت ارتفاع زدگی و بیماریهای ارتفاع – تهیه، تنظیم و گردآوری: فرزین غلامین
مدرس فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی ج.ا.ا

ارتفاع زدگی و استازولامید ، دکتر فرید عباسی دزفولی

پایان