شهر زیرزمینی نوش آباد کاشان

گزارش بازدید از شهر زیرزمینی نوش آباد کاشان

تاریخ بازدید: جمعه 17 اردیبهشت 1395 (خانوادگی)

شهر زیرزمینی نوش آباد کاشان

شهر زیرزمینی نوش آباد کاشان

———————————————————————-

گزارش ارسالی برای ماهنامه پیام بهمن – شماره 144 / تیرماه 95:

جاذبه‌های گردشگری استان اصفهان

سفر به شهر زیرزمینی

در شهر تاریخی نوش آباد از توابع شهرستان آران و بیدگل، شهری در زیرزمین به نام “اویی” وجود دارد که برای همه بازدیدکنندگان شگفت‌انگیز است. شهر زیرزمینی نوش آباد، با معماری دست‌کند، یکی از آثار منحصر‌به‌فرد ایران و جهان است که زندگی در زیر نور چراغ‌های پیه‌سوز داخل آن، به‌مثابه زندگی در شهر سایه‌هاست...

بقیه در ادامه مطلب

در 10 کیلومتری شمال کاشان، شهری است که صاحب کتابِ «تاریخ قم» آن را اقامتگاه انوشیروان، پادشاه ساسانی خوانده و انوش آباد نامیده است و باستان شناسان معتقدند: این محل از مراکز عمده مسکونی فلات ایران بوده است.
شهر زیرزمینی نوش‌آباد اثری منحصربه‌فرد است که در عمق حدود 14 متری زیرزمین واقع شده و تا 18 متر ادامه دارد. اثری دست‌کند که به آن «اویی» می‌گویند و بیش از 1500 سال قبل با کاربری جان‌پناه در دل کویر ساخته شده‌ است. آثار معماری به‌دست‌آمده تاکنون در سه طبقه، شامل راهروهای باریک به همراه اتاق‌های چهارگوش با طاقچه‌های ایجادشده در دیوارهاست و ارتباط بین طبقات به‌وسیله چاه‌های عمودی حفر شده با عمق 5 تا 7 متر است که با توجه به آثار و شواهد به‌دست‌آمده، تاریخ ایجاد معماری دست کن نوش آباد به دوره ساسانی می‌رسد. ورودی شهر زیرزمینی نوش آباد، راهرویی باریک به اندازه یک نفر است، زمانی که به داخل شهر وارد می‌شوید، بوی خاک مرطوب به مشام می‌رسد. دالان‌های تنگ با ارتفاعی کمتر از یک انسانِ ایستاده، تو را به بخش‌های داخلی شهر می‌رسانند. فضاهای در نظر گرفته شده برای شهر در حد فضاهای ضروری است و سیستم تهویه‌ آن بر اساس اختلاف فشار هوا با سطح زمین کار می‌کند که گردش و تصفیه هوا برای تنفس را در آن امکان‌پذیر می‌سازد. حجره‌های کوچک، سرویس‌های بهداشتی ابتدایی، فضاهای پناهگاهی، تونل‌های ارتباطی و تهویه هوا و چاه‌های آب ازجمله‌ فضاهای این شهر زیرزمینی است. طبق نظر کارشناسان، کندن این تونل‌ها در خاک رسی منطقه کاری مشکل و طاقت‌فرسا بوده و با توجه شیارهایی که در بدنه و سقف تونل موجود است ظاهراً برای کندن خاک بر سر تیغه‌ی کلنگ‌ها الماس نصب می‌کردند.

حدود 60 سال پیش، سیلاب عظیمی نوش آباد را فرا گرفت که در اثر آن تمام دالان‌ها و اتاق‌های شهر زیرزمینی پر از گل شد و به این ترتیب برای سال‌های طولانی این شهر در زیرزمین مدفون ماند تا اینکه در سال 1381 به‌صورت کاملاً اتفاقی توسط فردی که قصد حفر چاه در منزل خود داشت مجدداً کشف شد. پس از سال 81 کاوش‌های باستان‌شناسی پرده از اسرار شهر زیرزمینی برداشت اما بخش‌هایی از این شهر گرفتار فاضلابِ خانه‌های نوش‌آباد شده بود؛ مشکلی که هنوز به‌تمامی از بین نرفته و امکان کاوش بیشتر و کشف ناشناخته‌های بیشتر شهر را از بین برده است.

شهر زیرزمینی را در نوش‌آباد “اویی” صدا می‌کنند. این آوایی است که احتمالاً در زیرزمین و میان تالارهای تودرتوی شهر با آن یکدیگر را صدا می‌زدند. سیستم دفاعی شهر خیره‌کننده است. در این سیستم بدون استفاده از سلاح و تنها به‌واسطه معماری و شکل‌بخشی به ابعاد و ایجاد زیرگذرها و نشیمن‌گاه‌های دفاعی، ساختاری تدافعی و درنهایت مغلوب کننده ایجاد شده است. می‌گویند تاریخ پیدایش این پناهگاه زیرزمینی به زمان حمله اعراب به ایران برگشته و در زمان حمله‌ مغولان از آن به‌طور گسترده‌ای استفاده می‌شده است.

شهر زیرزمینی در سه طبقه کنده شده است اما این بدین معنی نیست که سه طبقه روی هم قرار گرفته باشد بلکه در سه تراز مختلف تا عمق 18 متری زمین کنده شده است. تاکنون دو ورودی این شهر باز شده و مورد بازدید عموم قرار گرفته است. ورودی سوم (طبقه سوم) در حال آماده‌سازی است و بنا به گفته راهنمایان محترم حاضر در شهر زیرزمینی، نوروز 96 برای بازدید عموم آماده می‌شود.

شهر زیرزمینی نوش آباد با وسعت و پیشینه تاریخی خود، اثری فراتر از مراکزی است که به‌عنوان شهر زیرزمینی در “کوبرپدی” استرالیا یا  “کاپادوکیه” ترکیه یا “ونکوور” کانادا معرفی شده‌اند. این شهر زیرزمینی امروز به یکی از مراکز تفریحی و گردشگری نوش‌آباد تبدیل شده است. شهری که هنوز رازهای سربه‌مهر دارد و کسی نمی‌داند در آن‌سوی تونل‌های دست‌کندی که تا امروز کشف شده، چه چیزی نهفته‌ است. این مجموعه ارزشمند به شماره ۱۵۸۱۶ و به سال ۱۳۸۵ در فهرست آثار ارزشمند ملی ثبت گردیده است.

برنامه سفر ما:

سفر ما به شهر زیرزمینی کاشان در قالب یک سفر دو روزه خانوادگی (به اتفاق همسر و دخترم) در تاریخ 16و17  اردیبهشت‌ماه 1395 انجام پذیرفت. برای این سفر، ما دو جاذبه مهم در استان اصفهان را هدف قرار داده و عازم سفر شدیم:

1-       بازدید از دشت لاله‌های واژگون گلستانکوه خوانسار ¹⁾

2-       بازدید از شهر زیرزمینی نوش آباد کاشان

در کنار این دو جاذبه اصلی و مهم، جاذبه‌های دیگری را نیز در این مسیر در نظر گرفته و از آن‌ها نیز بازدید به عمل آوردیم، از جمله: قلعه گوگد گلپایگان، بازار سنتی گلپایگان، آیین گلاب‌گیری قمصر کاشان و زیارت امامزاده سلطان حسین و آرامگاه سهراب سپهری در مشهد اردهال که درمجموع سفر خاطره‌انگیزی را برایمان رقم زد.

اوست نشسته در نظر، من به کجا نظر کنم؟

اوست گرفته شهر دل، من به کجا سفر برم!؟ ²⁾

شهر زیرزمینی نوش آباد یک نمونه از آثار تاریخی کشورمان است که نشان از علم و فکر و نبوغ ایرانی دارد. بازدید از این اثر منحصربه‌فرد را به تمام دوستان و هم‌وطنان عزیزم توصیه می‌کنم. خصوصاً با توجه به نزدیکی نسبی کاشان به تهران (250 کیلومتر، حدود 3 ساعت) می‌تواند گزینه خوبی جهت سفر یک‌روزه در فصول مختلف سال برای تهرانی‌های عزیز باشد.

پاورقی:

1) گزارش سفر به دشت لاله‌های واژگون را در آینده نوشته و در همین مجله منتشر می‌شود.

2) مولانا، دیوان شمس

—————————————————————

شهر زیرزمینی اویی